31.07.2024 günü Türk Tiyatrosunun dev sanatçısı Genco Erkal’ı kaybettik. 86 yaşının son anına kadar; bu toplumun hiçbir sıkıntısına yüz çevirmeyen "aydın" kelimesinin tam karşılığı, koca bir yürek, dev bir sanatçıydı. Nazım'ın sesi, sustu. 86 yaşının sonuna kadar üreterek, farkındalık için çabalamış, aydın kimliğine yaraşır bir ömür geçirmiş olan, tok sesli Usta’yı yitirdik.
Genco Erkal, 28 Mart 1938 tarihinde İstanbul’da doğdu. Robert Kolej’den mezun olduktan sonra İstanbul Üniversitesi’nin Psikoloji bölümünü bitiren Genco Erkal 1959 yılından başlayarak Türkiye’nin önemli özel tiyatro topluluklarında oyuncu ve yönetmen olarak çalıştıktan sonra, 1969 yılında, bugün de sanat yönetmeni olduğu Dostlar Tiyatrosu’nu kurdu. Gorki, Brecht, Sartre, Peter Weiss, Steinbeck, Havel, Tankred Dorst gibi yabancı yazarların yanı sıra, Aziz Nesin, Haldun Taner, Nazım Hikmet, Can Yücel, Refik Erduran, Vasıf Öngören, Orhan Asena, Behiç Ak gibi Türk yazarlarının oyunlarını yönetti. Roman, öykü, şiir gibi değişik türlerden tiyatroya uyarlamalar yaptı, oyunlar çevirdi. Çeşitli ödüller kazandığı ünlü rolleri arasında Aslan Asker Şvayk, Gogol’ün Bir Delinin Hatıra Defteri, Brecht’in Galileo’su, Maxwell Anderson’un Yalınayak Sokrates’i, Nâzım Hikmet’ten Kerem Gibi, Can Yücel’den Can sayılabilir.2008 yılında kendi yazdığı ve yönettiği Sivas’93 isimli belgesel tiyatro oyununu, Türkiye ve Avrupa genelinde tiyatro severlere sunmuştur. Oyun 1993 yılında Sivas’ta Madımak otelinde yapılan katliamı konu almıştır. Bu oyunu ile Pertevniyal Lisesi tarafından 2008 yılının en iyi tiyatro ödülünü almıştır.
Geçtiğimiz yıl Enka Açıkhava Sahnesi’nde, Enka’nın yapım sponsorluğunda, Türkiye Tiyatrosu’na damga vurmuş bir isim olan Genco Erkal’ın 83 yıllık hayat öyküsünü anlatan ‘Genco’ adlı belgeselin galası yapıldı. Erkal’ın 60 yıllık sanat hayatının tüm temel taşlarını izlediğimiz bu belgesel aslında ülke tiyatrosunun nasıl geliştiğine dair önemli bir kanıttır. Sadece tiyatro yaparak 60 yıl sahnelerde kalabilmek kolay iş değil, hatta hayal ötesi bir durum. Genco Erkal gibi bir çınarı hayranlık duyarak saygı göstermemek mümkün değil. Yönetmenliğini Selçuk Metin’ in yaptığı belgeselde, bugüne kadar 55 oyun yönetmiş, 80 oyunda oynamış, 9 oyun çevirmiş, 23 uyarlama yapmış ve 1 oyun yazmış sanatçının, bütünüyle tiyatroya adanmış yaşam öyküsü anlatılıyor. Muammer Karaca Tiyatrosu’nda oyunlarını oynayan, insanlara tiyatronun aydınlık gücünü aşılayan Genco Erkal’a bir daha hayran oluyorsunuz. Sanatçının çocukluk, gençlik ve meslek hayatının büyük bölümünün geçtiği, dönemin kültür, sanat hayatının şekillendiği İstiklal Caddesi’nde başlayan konu, zamanlar ve mekânlar arasında dönüşerek ilerliyor. Sanatçının 22 yaşında profesyonel sahneye ilk adım attığı, bugün yenileme sürecindeki Muammer Karaca Tiyatrosu, Ali Paşa Han, Arena Tiyatrosu, Küçük Sahne, Ses Tiyatrosu ve Kenter Tiyatrosu belgeselde derin analizlerle kendisine yer buluyor. Bu mekânlar arasında yolculuk yapan seyirci, dönemin sosyal kültürel koşullarının tarihsel imgelerine şahit olmaktadır. 90 dakikalık belgesel, Genco Erkal’ın ve Dostlar Tiyatrosu’nun arşivinden belgeler, fotoğraflar ve videolar ile izleyicilere görsel açıdan da zengin, benzersiz bir serüven sunuyor. Yönetmen Selçuk Metin’i, Metin Akpınar’ın belgeselinde de Kadıköy Göztepe Özgürlük Parkında yapılan galasında dinlemiştim.” İyi ki Yapmışım” belgeseli çok anlamlı idi. Benim için galanın en güzel tarafı Metin Akpınar gibi dev bir sanatçının belgeselini çeken Selçuk Metin kardeşimizin Lüleburgazlı oluşu idi. Kendisine bu sanat aşkını aşılayan tüm Lüleburgaz’ın tanıdığı Sevgili Müjdat Hocamdı. Müjdat Hocam öğrencisinin bu başarılarından çok mutlu olduğunu her zaman dile getiriyordu. Lüleburgaz’da sanat, edebiyat alanında birçok gencin yetişmesinde büyük emekleri olan Müjdat Hoca’mı kutluyorum. Netflix'de yayınlanan Metin Akpınar belgeselini izlemenizi tavsiye ederim. Genco adlı belgeseli de Netflix’de izleyebilirsiniz.
Geçen yıl usta sanatçı Genco Erkal’ın İmparator adlı yeni oyununu izledim. Etiyopya İmparatoru Haile Selasiye’nin 44 yıl süren saltanatını ve yaşamından kesitleri anlatan güzel bir oyundu. Haile Selassie’nin tahttan indirilmesi ve monarşinin sona ermesiyle ortaya çıkan yaşanmışlıklar, saray hizmetkârları tarafından, onların gözüyle anlatılıyor. Dostlar Tiyatrosunun bu yeni oyunu, Ryszard Kapuscinski’nin aynı adlı kitabından ColinTeevan tarafından uyarlanmıştı. Oyunu dilimize çeviren, dramaturgisini yapan Genco Erkal aynı zamanda da yönetiyor. Enes Sarı’yla birlikte oynadığı bu tiyatro oyununda çok başarılıydılar. Maalesef bu Usta’yı izlediğim son oyunuydu.
Kendisini birçok oyunda izlediğim usta oyuncu, insanları tiyatronun gücüyle var eden, sahnede yarattığı enerjiyi toplumla birleştirerek sinerjiye dönüştürebilen bir kişilikti. Genco Erkal Ülkemize tiyatro sanatı adına çok büyük katkılarda bulunmuştur. Sosyal medyada gece 3 de Nazım’ın dizelerini yazıp 6 da aramızdan ayrılmış. Yaşamı gibi ölümü de zarif insan: ”Hoşça kalın dostlarım benim hoşça kalın! Sizi canımda canımın içinde, kavgamı kafamda götürüyorum. Hoşça kalın dostlarım benim hoşça kalın... Resimlerdeki kuşlar gibi dizilip üstüne kumsalın, mendil sallamayın bana. İstemez...” Nazım'ın, Ahmet Arif'in susmayan sesi, iyi ki seni tanıdık, canlı izledik, dinledik. İyi ki aynı ekmek ve aynı hürriyet için, şiirler okuduk. Hayat denen şeyin nasıl yaşanması gerektiğini, son ana kadar ilkeler ve savunulan değerler için nasıl dimdik kalınabildiğini bizlere öğreten adam.
Comments