FOSİL YERİNE TEMİZ ENERJİ

Temiz enerji, fosil yakıt talebinin yüzde 75’ini karşılama potansiyeline ulaştı

Enerji Geçişleri Komisyonu tarafından hazırlanan “Güçlendirme: Temiz Enerji Fosil Yakıt Talebini Nasıl Şüpheye Düşürüyor” başlıklı raporda, elektrifikasyonun hızlanması ve yenilenebilir enerji maliyetlerindeki düşüşün enerji piyasalarını büyük bir hızla dönüştürdüğü belirtiliyor.

Söz konusu rapor mevcut temiz enerji teknolojilerinin bugün küresel fosil yakıt talebinin % 75’ini karşılayabilecek durumda olduğunu ortaya koydu. Rapor, petrol, gaz ve kömür üreticilerinin gelecekteki Pazar beklentilerini abarttıkları ve bu kaynakların ciddi yapısal risklerle karşı karşıya olduğu uyarısını yapıyor.

Rapor, elektrifikasyonun hızlanması ve yenilenebilir enerji maliyetlerindeki düşüşün enerji piyasalarını benzeri görülmemiş bir hızla dönüştürdüğünü belirtiyor.

On yıl önce, küresel ölçekte fosil yakıt yatırımları, temiz enerjiye yapılan yatırımları geride bırakıyordu. Bugün ise tablo tersine dönmüş durumda: temiz enerji yatırımları, fosil yakıtların yaklaşık iki katına ulaştı ve bu dönüşüm, küresel GSYİH(Gayrı Safi Yurt İçi Hasıla) büyümesini desteklerken milyonlarca kişiye de istihdam sağlıyor.

Rapora göre yenilenebilir elektrik, dünya enerji karışımında % 40’ı aşmış durumda. Güneş enerjisi, tarihin en hızlı büyüyen enerji kaynağı konumunda. 2023-2024 döneminde yalnızca yeni güneş, rüzgâr ve batarya kapasitesi sayesinde 650 TWh’ten(1 TWh=1 trilyon watt saat) fazla fosil yakıt kullanımı ortadan kaldırıldı. Bu miktar, Güney Kore’nin yıllık elektrik tüketiminden daha fazla.

Elektrikli araçlar ve ısı pompaları öne çıkıyor

Rapor, elektrifikasyonun ulaşımdan sanayiye kadar pek çok sektörde talep yapısını değiştirdiğini vurguluyor. Elektrikli araçların küresel satışlardaki payı 10 yıl içinde %4’ten % 22’ye yükseldi. Bu dönüşüm, günlük 1,3 milyon varil petrolün yerini almış durumda. 2030’a kadar bu miktarın günde 5 milyon varile çıkması bekleniyor.

Isı pompaları ve elektrikli endüstriyel sistemler ise fosil yakıt bazlı alternatiflere kıyasla 3 ila 5 kat daha verimli. Bu durum, petrol ve gaz kullanımını destekleyen argümanların giderek zayıflamasına neden oluyor.

Mesaj açık: Temiz enerjiye geçiş hızlanıyor ve fosil yakıtlar değer kaybediyor. İşletmelerin ve hükümetlerin fosil yakıtlara bel bağlamaya devam etmesi ciddi riskler taşıyor. Akıllıca adım, temiz enerjiye daha fazla yatırım yapmaktır; büyümenin, istihdamın ve rekabet gücünün kaynağı budur.

Rapor, petrol talebinin bu on yıl içinde zirveye ulaşacağını, elektrikli araçların yaygınlaşmasıyla yüksek maliyetli üreticilerin zorlanacağını belirtiyor. Petrokimya sektörü dahi bu kaybı telafi edemiyor. Gazdan elektrik üretiminin de rekabet avantajı zayıflarken, kömürün düşüşü kalıcı hale gelmiş durumda. Son on yılda planlanan kömür kapasitesi % 65 azaldı ve yeni projeler yalnızca 10 ülkede yoğunlaşıyor.

Şirketler de bu dönüşümün farkında. 15 ülkede 1.400’den fazla üst düzey yöneticiyle yapılan bir ankete göre, yüzde 90’ı yenilenebilir elektriği yatırım kararlarında kritik görüyor. Katılımcıların yarısı, hükümetlerin geçişi desteklememesi halinde faaliyetlerini başka ülkelere kaydırabileceğini söylüyor.

Dünya, 18. yüzyılda biyokütle yakıtlarından fosil yakıtlara geçişten bu yana en derin enerji dönüşümünü yaşıyor. Elektrifikasyon, maliyet, verimlilik ve güvenlik açısından fosil yakıtların yerine geçiyor. Bu süreç, yeni kazananlar yaratırken fosil yakıt endüstrisini altüst ediyor.

BM Raporu: 2030’a kadar tüm sektörlere % 100 yenilenebilir enerji çağrısı

BM Genel Sekreteri yapay zekâ ve veri merkezleri dahil olmak üzere tüm sektörlerin 2030’a kadar tamamen yenilenebilir enerjiyle çalışması gerektiğini belirtti.

Birleşmiş Milletler (BM) tarafından yayımlanan  2025 Enerji Dönüşümü Özel Raporunda fosil yakıtlardan temiz enerjiye geçişte kritik bir döneme girildiği ifade edildi. Rapor, güneş ve rüzgâr enerjisinin artık dünyanın birçok yerinde en ucuz elektrik üretim kaynakları haline geldiğini ve 2024’te küresel elektrik üretiminde temiz enerjinin payının % 40’ı aştığını belirtiyor.

Raporun öne çıkan bulgularına göre:

§  2024 yılında temiz enerjiye yapılan yatırımlar ilk kez 2 trilyon doların üzerine çıktı.

§  2015’ten bu yana yenilenebilir enerji kapasitesi % 141 artarak 4.448 GW’a ulaştı.(1 GW=Gigawatt=1 milyar watt)

§  Ancak fosil yakıtların küresel enerji arzındaki payı hâlâ % 80 düzeyinde.

§  3 bin GW’ın üzerinde yenilenebilir enerji projesi, şebekelere bağlanmak için bekliyor.

BM Genel Sekreteri  raporun tanıtımında yaptığı açıklamada, yapay zekâ ve dijital teknolojilerin enerji talebini arttırdığına dikkat çekti. Özellikle yapay zekâya yönelik veri merkezlerinin 2030’a kadar Japonya’nın bugünkü toplam elektrik tüketimine eşdeğer seviyede enerji talebi yaratabileceğini belirten Genel Sekreter “Yapay zekâ % 100 yenilenebilir enerjiyle çalışmak zorunda. En geç 2030’a kadar veri merkezleri, süper bilgisayarlar ve kripto madenciliği tesisleri tamamen temiz enerjiyle işletilmeli.” dedi.

Genel Sekreter ayrıca, fosil yakıt sübvansiyonlarının sona erdirilmesi, karbon fiyatlandırmasının hayata geçirilmesi ve gelişmekte olan ülkelerin finansmana erişiminin kolaylaştırılması gerektiğinin altını çizdi. Rapor, temiz enerjiye geçişte küresel eşitsizliklere de dikkat çekerek, gelişmekte olan ekonomilere yönelik yıllık yatırımların 2030’a kadar 1,4–1,9 trilyon dolara yükselmesi gerektiğini vurguluyor.

Raporda altı öncelikli eylem alanı sıralanıyor:

§  Politikaların uyumlaştırılması ve uzun vadeli net sıfır yol haritaları oluşturulması.

§  Modern enerji altyapısına yatırım yapılması.

§  Gelişmekte olan ülkelerde finansman maliyetlerinin düşürülmesi.

§  Fosil yakıtlardan adil ve düzenli çıkışın sağlanması.

§  Dijitalleşme ve yapay zekânın enerji verimliliğini artırmada kullanılması.

§  Uluslararası iş birliğinin güçlendirilmesi

BM raporu, temiz enerjiye geçişin yalnızca iklim hedefleri için değil, aynı zamanda ekonomik büyüme, enerji güvenliği ve sosyal adalet için de “tarihi bir fırsat” sunduğunu vurguluyor. Ancak fırsat penceresinin kapanmaması için ülkelerin hızla harekete geçmesi gerektiği mesajı veriliyor.