ENERJİ DÖNÜŞÜMÜNDE SON DURUM

Enerji dönüşümünde yeni projelerin yüzde 91’i fosil yakıtlardan daha ucuz

Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı (IRENA) ile IMF, IEA(Uluslar Enerji Ajansı), Dünya Bankası ve OECD’nin desteğiyle yayımlanan yeni rapora göre, dünyada hayata geçirilen yeni yenilenebilir enerji projelerinin yüzde 91’i, fosil yakıtlarla karşılaştırıldığında daha düşük maliyetle elektrik üretiyor.

Raporda küresel enerji dönüşümünde gelinen nokta gözler önüne seriliyor. Rapora göre, teknoloji alanındaki ilerlemeler, rekabetçi tedarik zincirleri ve ölçek ekonomisi sayesinde yenilenebilir enerji kaynaklarının maliyeti hızla düşüyor.

2024 verilerine göre, kWh (1 kWh=1000 watt saat) başına elektrik üretim maliyeti bakımından güneş enerjisi, fosil yakıtlardan % 41, deniz üstü rüzgâr santralleri ise % 53 oranında daha ucuz hale geldi. Kara rüzgâr enerjisi ise en ucuz yenilenebilir elektrik kaynağı olarak öne çıkıyor.

Geçtiğimiz yıl devreye alınan 582 GW’lık yenilenebilir enerji kapasitesiyle küresel ölçekte büyük bir sıçrama yaşandı. Bu artış, 2000 yılından bu yana yıllık bazda kaydedilen en yüksek büyüme oranı olarak kayda geçti.

Yalnızca 2024’te devreye giren yeni yenilenebilir projeler sayesinde, yaklaşık 57 milyar dolarlık fosil yakıt kullanımı engellenmiş olurken, bu projelerin % 91’i, yeni fosil yakıtlı santrallere kıyasla daha ucuza elektrik üretme kapasitesine sahip.

BM Genel Sekreteri, raporun tanıtımında yaptığı “Fırsat Anı: Temiz Enerji Çağını Hızlandırmak” başlıklı konuşmasında, mevcut küresel karmaşa içinde umut vadeden bir başka dönüşüme dikkat çekti. Genel Sekreter, “Tarih boyunca enerji, insanlığın yönünü belirledi. Bugün fosil yakıtlar yolun sonuna geldi. Güneş, temiz bir enerji çağının üzerine doğuyor.” ifadelerini kullandı.

Temiz enerji yatırımlarının 2023’te 2 trilyon dolara ulaştığını belirten Genel Sekreter, bu rakamın fosil yakıt yatırımlarından 800 milyar dolar daha fazla olduğunun altını çizerken, son 10 yılda yenilenebilir enerji yatırımlarında % 70’lik bir artış yaşandığını da vurguladı.

Paris Anlaşması’nın 10. yılında yayımlanan bu rapor, iklim hedeflerine ulaşma yolunda kaydedilen ilerlemeyi de ortaya koyuyor. Genel Sekretere göre, yenilenebilir kaynaklar bugün küresel elektrik üretiminin neredeyse üçte birini karşılıyor ve dünya genelinde kurulu enerji kapasitesi içinde fosil yakıtlarla neredeyse başa baş duruma geldi.

Ancak Genel Sekreter, küresel ısınmayı 1,5 dereceyle sınırlama hedefinin “benzeri görülmemiş bir tehlike altında” olduğunu vurgulayarak şu uyarıyı yaptı: “Bu hedefi canlı tutmak için emisyonları hızla düşürmeli, temiz enerji dönüşümünü daha da hızlandırmalıyız. Bu, bizim için tarihi bir fırsat.”

Küresel eşitsizlikler devam ediyor

Genel Sekreter, temiz enerji dönüşümünün coğrafi dağılımındaki eşitsizliklere de dikkat çekti. OECD ülkeleri ve Çin, dünya yenilenebilir kapasitesinin yüzde 80’ini oluştururken, Afrika bu pastadan yalnızca %1,5 pay alabiliyor. Brezilya ve Hindistan’ın payı ise toplamda %10 seviyesinde.

Bu nedenle, dönüşümün adil biçimde gerçekleşmesi için finansal desteklerin ve uluslararası iş birliklerinin güçlendirilmesi gerekiyor. Yaklaşan COP30 İklim Zirvesi öncesi tüm ülkeler daha cesur adımlar atmaları gerekiyor.

IRENA Genel Direktörü ise rapora ilişkin değerlendirmesinde, halihazırda faaliyet gösteren tüm yenilenebilir santraller sayesinde 2024 sonu itibarıyla fosil yakıtlara harcanacak 467 milyar doların önüne geçildiğini belirtti.

Yeni projelerin maliyet, erişim, enerji güvenliği ve sürdürülebilirlik açısından fosil yakıtları geride bıraktığını söyleyen Genel Direktör, ilerlemenin devamı için jeopolitik riskler, ticaret kısıtlamaları ve hammadde darboğazlarına karşı uluslararası iş birliğinin güçlendirilmesi gerektiğini ifade etti.