2-8 Kasım Lösemili Çocuklar Haftası kapsamında, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Uzm. Dr. Fatih Çaylıkoca ile löseminin nedenleri, sebepleri, erken tanı, tedavi süreci, iyileşme oranları gibi konularda görüştük. Çaylıkoca, gazetemize farkındalık yaratmak amacıyla açıklamalarda bulundu.
Lösemili çocuklar haftasında farkındalık yaratmak amacı ile gazetemize açıklamalarda bulunan Uzm. Dr. Fatih Çaylıkoca, özellikle 2 ve 5 yaş grubuna bağlı çocuklarda gözlemlenen lösemiyi anlatmanın yanı sıra, çocukları lösemiden korumak için yapabilecekler, tanı ve tedavi süreçleri hakkında bilgiler verdi.
2012 yılında Iğdır Devlet Hastanesi’nde Çocuk Acil Hekimliği, 2013 yılından 2018 yılına kadar Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi olarak çalışan, ardından 2018-2022 yılları arasında Lüleburgaz Devlet Hastanesi ve Özel Medikent Hastanesi’nde görev yapan Çaylıkoca, son olarak 25 Ocak 2022 yılında Özel Fatih Çaylıkoca muayenehanesini açarak Lüleburgaz’da çocuk sağlığı alanında hizmetini sürdürüyor.
LÖSEMİ NEDİR? DETAYLI ANLATIR MISINIZ?
Uzm. Dr. Fatih Çaylıkoca; “Bu soru basit gibi gözükebilir, çünkü genel olarak lösemiyi bildiğimizi düşünüyoruz fakat aslında en önemli konulardan birisi bu. Öncelikle lösemiyi doğru tanımalı ve anlamalıyız.
Lösemi, damarlarımızda dolaşan kan hücrelerinin üretim yeri olan kemik iliği hücrelerinde meydana gelen değişiklikler sebebiyle, kemik iliklerimizde bulunan bu hücrelerin kanserleşme durumudur. Biz bu hücrelere “blast” adını veriyoruz.
Blast hücreleri olgunlaşmamış hücrelerdir ve görevlerini tam anlamıyla yerine getiremezler. Sayılarının çoğalması durumunda ise kemik iliğini ve kanı basmaları durumu olarak isimlendirebiliriz. Eğer bu hücreler tedavi edilmezse, iş kemik ile sınırlı kalmıyor maalesef. Lenf bezleri, dalak, karaciğer hatta beyine kadar yayılabiliyor lösemi hücreleri.
Löseminin çocuklardaki ilk belirtileri soğukluk, halsizlik, ateş, lenf bezlerinde büyüme, iştahsızlık, kansızlık, çocuğun çabuk yorulması, deri altı morarmalar ve kanamalar, burun ve diş etlerinde kanama, bacaklarda eklem ve kemik ağrıları, kilo verme ve ilaveten kanserin yayıldığı bölgelere bağlı olarak da baş, karın ağrısı ve görme bozuklukları yaşanabilir.”
LÖSEMİ NEDEN OLUR? SEBEPLERİ NELERDİR?
Çaylıkoca; “Genelde genetik mutasyonlar sonucu gelişiyor. Bu mutasyona kanser yapan gıdalar, gereksiz kullanılan ilaçlar, kimyasallar, radyasyon yayan televizyon ve telefon gibi araçlar, bazı virüs ve mikroplar ilaveten ise psikolojik şoklar, depresyon ve stres lösemiye sebep olabilir.
Tüm bu etkenler bahsi geçen hücrelerin mutasyon geçirip kanserleşmesine ve vücudun birçok yerine yayılmasına sebep olabilir.”
ERKEN TANININ ÇOK ÖNEMLİ OLDUĞU BİLİNİYOR. BUNUN İÇİN VATANDAŞLAR NEREDE TEST YAPABİLİRLER?
Uzm. Dr. Fatih Çaylıkoca; “Devlet Hastanesi’nde ilk tahliller ücretsiz bir şekilde yapılmakta. Çocuğumuz ya da bireyimiz bu semptomları gördüğü takdirde doktora gitmeli. Halsizlik durumunda dahi bir doktor muayenesine gitmeli, kan testi yapılmalı.
Kan testlerinde tam kan sayımız yani hemogramımıza bakılıyor. Onun dışında baktığımız birkaç büyük kimyasal parametre daha var. Şüpheli durumlar görmemiz durumunda periferik yayma adını verdiğimiz bir kan testi yapıyoruz.
Periferik yayma, bir cam üstüne kanın damla şeklinde bırakılıp yayılması, özel boyalarla boyanması ardından mikroskopta incelenmesi oluyor. Eğer kemik iliğinden kana hücre geçmeye başlamışsa biz bu “blast” dediğimiz kanser hücrelerini periferik yayma işleminde görebiliyoruz.
Eğer kanser henüz kana yayılmamışsa öyle bir durumda tam tanı koymak adına kemik iliği biyopsisi ve aspirasyonu için Tıp Fakültelerinde Çocuk Hematoloji bölümüne yönlendiriyoruz. İleri testler Çocuk Hematoloji uzmanlarının olduğu merkezlerde yapılıyor.”
TEDAVİ SÜRECİ HAKKINDA BİLGİ VEREBİLİR MİSİNİZ?
Çaylıkoca; “2 ve 5 arasında ki çocuklarda iyileşme oranı artık çok yüz güldürücü. Tedaviler çok olumlu yanıt veriyor, eskisi gibi değil durumlar. Çocuklar tam şifa ile iyileşiyor fakat tedaviye düzenli uyulması ve tedavi sürecinde çocukları enfeksiyondan korumak gerekiyor.
Lösemili çocuklarımız çok narin çocuklar oluyor. Göz bebeklerimize nasıl bakıyorsak öyle bakmalıyız ve süreci çok ince işlemeliyiz.
Önce kemoterapi tedavisi uygulanıyor fakat tam iyileşme gerçekleşmediği takdirde son çare olarak kemik iliği nakli yapılıyor.
Tüm bunların yanında altını çizmek gereken çok önemli bir konu; moral ve motivasyon çok yüksek tutulmalı. Çocuklarımızın süreç içerisinde saçları dökülebilir ve bu çok yıpratıcı bir durum olabilir. Çocuğumuz iyileştikten sonra bu saçların tekrar çıkacağını çocuğumuza sürekli hatırlatmalıyız.
Bu bağlamda çocuğumuz daha önce Lösemi geçirmiş fakat tamamen iyileşmiş ve her şeyi normale dönmüş bir çocukla görüştürülebilir.”
İYİLEŞME ORANI NEDİR? GELİŞEN TEKNOLOJİ NETİCESİNE ESKİSİ GİBİ ÖLDÜRÜCÜ BİR HASTALIK MI?
Uzm. Dr. Fatih Çaylıkoca; “İyileşme oranı eskiye göre çok daha iyi bir durumda. Şu anda yüzde 85 gibi bir iyileşme oranından söz ediyoruz. Bu gerçekten çok güzel bir şey. Yüzde 15 öldürücülük oranı eskiye göre çok büyük bir ilerleme.”
LÖSEMİ’Yİ ÖNLEMEK ADINA NASIL ÖNLEMLER ALMALIYIZ?
“Fast food tarzı ve ambalajlı market ürünlerinden mümkün olduğunca uzak durmamız lazım. Gazlı ve boyalı içecekler, suni şekerli içeceklerden, GDO’lu ürünlerden uzak durmalıyız. Plastikten mümkün olduğunca hayatımızdan uzaklaştırıp cam ürünlere yönelmeliyiz. Cep telefonu, tablet gibi cihazlardan da mümkün olduğunca uzak durmalıyız. Çocuklarımız pasif içicilikten, şekerli unlu mamullerden olabildiğince uzak durmalı ve sebze meyve gibi yiyecekleri tüketmeyi arttırmalıyız. Obeziteden uzak durmak, uyku düzeni ve sporu hayat düzeni haline getirmek çok önemli.
Gereksiz ilaçlardan ve doktor tavsiyesi olmadan bir takım ilaçlar kullanmamalıyız. Virüs ve mikroplar yine kanserleşmeye sebep olduğu için önerilen aşılarımızı da mutlaka düzenli bir şekilde olmalıyız.”
Commentaires