Gluten Hassasiyeti Ve Çölyak Hastalığı Belirti Ve Farkları Nelerdir?

Diyetisyen Zeynep Yaren Alagöz yazdı..

Gluten hassasiyeti (gluten intoleransı) ve çölyak hastalığı, ikisi de glutenle ilgili sağlık problemleridir ama birbirinden oldukça farklıdır.

Çölyak Hastalığı Nedir?

  Otoimmün bir hastalıktır. Gluten tüketildiğinde bağışıklık sistemi ince bağırsağa saldırır. Bu, bağırsağın villus denen yapılarını tahrip eder, besin emilimi bozulur. Kalıcıdır ve yaşam boyu tamamen glutensiz diyet gerektirir.

Belirtiler: Karın ağrısı, şişkinlik, ishal ya da kabızlık, kilo kaybı, demir eksikliği anemisi, cilt döküntüleri (dermatitis herpetiformis), halsizlik, baş ağrısı, çocuklarda gelişim geriliği olarak görülebilir.

Tanı: Kan testleri (anti-tTG, EMA antikorları). Kesin tanı için ince bağırsaktan biyopsi gerekebilir. Glutensiz diyete başlamadan önce test yapılmalıdır.

Gluten Hassasiyeti Nedir?

  Çölyak hastalığı da buğday alerjisi de değildir. Bağışıklık sistemi doğrudan saldırıya geçmez, villus hasarı görülmez. Glutenli gıdalarla semptomlar görülür ama testler negatiftir.

Belirtiler: Karın şişkinliği, gaz, ishal/kabızlık, baş ağrısı, “beyin sisi”, yorgunluk, eklem ağrıları, anksiyete/depresyon olarak görülebilir.

Tanı: Çölyak tanısı kesin konulmadığı takdirde glutensiz diyetle belirtilerin iyileşip iyileşmediğine bakılır (eliminasyon diyeti)

Beslenme Önerileri

  Çölyak hastalığında, gluten tüketimi kesinlikle yasak, iz miktar bile olmamalı. Gluten hassasiyetinde glutenden kaçınmak önerilir ama iz miktar tolere edilebilir. Çölyak hastalığında, katı glutensiz diyet uygulanmalıdır. Gluten hassasiyetinde glutensiz veya düşük glutenli diyet uygulanmalıdır. Çölyak hastalığında etiket okurken “gluten içermez” etiketi şarttır. Gluten hassasiyetinde eser miktarda gluten içerir kabul edilebilir. Glutensiz un, glutensiz ekmek, glutensiz makarna, yulaf (çölyak için kesinlikle glutensiz, gluten hassasiyeti için eser miktarda gluten içerir kabul edilebilir), pirinç, mısır, kinoa, karabuğday tüketilebilir. Bağırsak sağlığı için probiyotik kullanımı önerilir.

Nasıl Anlarsın?

  Bir gastroenteroloğa görünmek en sağlıklısıdır. Gerekli testleri yaptırmak gerekir.

Çölyak mı, hassasiyet mi ya da buğday alerjisi mi olduğunu öğrenmek için:

            •1. Adım: Kan testleri (Çölyak için)

            •2. Adım: Biyopsi (Gerekirse)

            •3. Adım: Alerji testi (Buğday alerjisi için)

            •4. Adım: Eliminasyon diyeti (Glutensiz diyette semptomlar geçiyor mu?)

ÇÖLYAK HASTALIĞINDA ÖNEMLİ NOKTALAR

  Çölyak sadece sindirim sistemi hastalığı değildir. Sanılanın aksine sadece mide-bağırsak sorunlarıyla kendini göstermez. Sinir sistemi, deri, karaciğer gibi pek çok organı etkileyebilir. Belirtiler arasında depresyon, baş ağrısı, yorgunluk, sinirlilik, dikkat dağınıklığı gibi nörolojik şikayetler de olabilir. Glutensiz ürünler her zaman "çölyak için güvenli" değildir. "Glutensiz" etiketi taşıyan bazı ürünlerde çapraz bulaşma olabilir. Özellikle işlenmiş ürünlerde bu risk yüksektir, Glutensiz ürünlerin üretim sürecinde kullanılan makinelerde glutenli ürünler işlenmişse, tehlike arz edebilir. Arpa, çavdar ve bazen yulaf da gluten içerebilir. Yulaf doğal olarak glutensizdir ama çoğu zaman glutenle kontamine olur. Hastalığın tanısı gecikebilir ya da yanlış konabilir.Tanı için sadece kan testi yetmez; ince bağırsak biyopsisi gerekebilir. Bazı hastalarda antikor testleri negatif çıkmasına rağmen çölyak olabilir (seronegatif çölyak). Glutene tekrar maruz kalmak ciddi krizlere neden olabilir. "Bir lokma bir şey olmaz" mantığı çölyak hastası için geçerli değildir. Ufak bir bulaş bile otoimmün reaksiyon başlatabilir. Bu, bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırmasına neden olur. Kozmetik ve kişisel bakım ürünleri de riskli olabilir. Bazı rujlar, diş macunları, losyonlar ve hatta ilaç kapsülleri gluten içerebilir. Cilt yoluyla alınan gluten genelde sistemik etki yapmaz ama ağız yoluyla temas eden ürünler tehlikelidir. “Gizli gluten” çok yaygındır. Sosis, ketçap, hazır çorbalar, sakızlar, hatta bazı ilaçlar ve vitaminlerde bile gluten bulunabilir. Bu yüzden her ürün etiketini okumak çok önemlidir. Çölyak sadece çocuklarda görülmez. Genellikle çocukluk hastalığı gibi düşünülür ama her yaşta ortaya çıkabilir. Yetişkin yaşta tanı konulması yaygındır. Sosyal yaşamı derinden etkiler. Dışarda yemek yemek, seyahat etmek, sosyal etkinliklere katılmak çölyak hastası için çok dikkat ve hazırlık gerektirir. Psikolojik etkileri de göz ardı edilmemelidir (izolasyon, anksiyete, yeme korkusu gibi).