Beslenmede Yanlış Bilinen Doğrular ve Doğru Bilinen Yanlışlar

Diyetisyen Zeynep Yaren Alagöz yazdı...

Beslenme, insan sağlığının temel taşlarından biridir. Ancak bilgi kirliliği, sosyal medya etkisi, kulaktan dolma bilgiler ve pazarlama stratejileri nedeniyle pek çok kişi yanlış beslenme alışkanlıklarını doğru sanmaktadır. Bu yazıda, en sık karşılaşılan beslenme mitlerini bilimsel gerçeklerle karşılaştırarak inceleyeceğiz.

1. “Gece yemek yemek kilo aldırır.” – YANLIŞ

Bu cümle uzun yıllardır dilden dile dolaşır. Ancak kilo alımı, günün hangi saatinde yediğinizden çok toplam kalori alımınızın ve harcadığınız enerjinin dengesine bağlıdır. Elbette gece yemek yemek bazı bireylerde reflü, uyku bozukluğu gibi sorunlara neden olabilir, ancak tek başına gece yemek yemenin kilo aldırdığına dair yeterli bilimsel kanıt yoktur.

Gerçek: Kalori dengesi önemlidir. Gece yemek yiyorsanız ve gün boyunca toplam kalori ihtiyacınızı aşmıyorsanız kilo almazsınız.

2. “Karbonhidrat kilo aldırır.” – YANLIŞ

Karbonhidratlar, özellikle sporcular ve aktif bireyler için ana enerji kaynağıdır. Ancak işlenmiş, rafine karbonhidratlar (beyaz ekmek, şekerli içecekler) fazla tüketildiğinde kilo alımına neden olabilir. Bu durum tüm karbonhidratları kötülemek için bir gerekçe değildir.

Gerçek: Kompleks karbonhidratlar (tam tahıllar, yulaf, mercimek gibi) sağlıklıdır ve dengeli şekilde tüketilmelidir.

3. “Yağ yemek sizi şişmanlatır.” – YANLIŞ

Yağlar, vücudun hücresel yapısı, hormon üretimi ve vitamin emilimi için gereklidir. Sağlıklı yağlar (zeytinyağı, avokado, ceviz, balık yağı) ölçülü tüketildiğinde sağlıklıdır. Aşırıya kaçıldığında, diğer besin gruplarında olduğu gibi kilo alımına neden olabilir.

Gerçek: Sağlıklı yağlar, dengeli beslenmenin olmazsa olmazıdır. Tüm yağlardan kaçınmak sağlık sorunlarına yol açabilir.

4. “Glutensiz beslenmek sağlıklıdır.” – YANLIŞ/YANLIŞ ANLAŞILAN

Gluten, buğday ve bazı tahıllarda bulunan bir proteindir. Çölyak hastalığı veya gluten hassasiyeti olmayan kişiler için glutensiz beslenmenin sağlık açısından özel bir faydası yoktur. Hatta glutensiz ürünler çoğu zaman daha fazla şeker veya işlenmiş madde içerebilir.

Gerçek: Gluten intoleransı olmayanlar için glutensiz beslenmenin bilimsel bir faydası yoktur.

5. “Diyet yaparken ekmek tamamen kesilmelidir.” – YANLIŞ

Ekmek, özellikle tam tahıllı olanı, lif, vitamin ve mineral kaynağıdır. Beyaz ekmek yerine tam buğday veya çavdar ekmeği tercih edildiğinde sağlıklı bir karbonhidrat kaynağıdır.

Gerçek: Ekmek, ölçülü tüketildiğinde sağlıklı beslenmenin parçası olabilir.

6. “Detoks içecekleri vücudu temizler.” – YANLIŞ

Vücudu toksinlerden arındıran sistemler karaciğer ve böbreklerdir. Detoks suları veya diyetleri bu organların yerine geçemez. Limonlu su, maydanozlu içecekler gibi karışımların mucizevi etkileri yoktur.

Gerçek: Sağlıklı beslenme ve bol su tüketimi karaciğer ve böbrek sağlığı için yeterlidir. “Detoks” pazarlaması çoğu zaman ticari amaçlıdır.

7. “Protein tozları zararlıdır.” – KISMEN YANLIŞ

Kaliteli protein tozları, sporcular için faydalı olabilir. Ancak bunların gereksiz, aşırı ve bilinçsiz kullanımı böbrek sağlığı açısından risk taşıyabilir. Her bireyin protein ihtiyacı farklıdır.

Gerçek: Bilinçli ve ölçülü kullanıldığında, özellikle sporcularda protein tozları güvenlidir. Ancak her zaman doğal kaynaklar (et, süt, yumurta) öncelikli olmalıdır.

8. “Ne kadar çok su içilirse o kadar iyidir.” – YANLIŞ

Aşırı su tüketimi vücutta elektrolit dengesizliklerine neden olabilir. Günde 2-2.5 litre su genellikle yeterlidir, ancak bu ihtiyaç bireysel farklılık gösterebilir.

Gerçek: Su ihtiyacı kişiye özeldir. Aşırı su içmek böbrekler için zararlı olabilir.

9. “Meyve ne kadar yenirse o kadar sağlıklıdır.” – YANLIŞ

Meyveler sağlıklı olsa da, fruktoz (doğal şeker) içerir. Aşırı meyve tüketimi, özellikle hareketsiz bireylerde yağlanmaya sebep olabilir. Günlük 2-3 porsiyon meyve idealdir.

Gerçek: Ölçülü meyve tüketimi sağlıklıdır. “Doğal” olması sınırsız tüketim hakkı vermez.

10. “Yumurta kolesterolü yükseltir.” – ESKİ BİR YANLIŞ

Eskiden yumurtanın kolesterolü artırdığı düşünülürdü. Ancak günümüzde yapılan araştırmalar, sağlıklı bireylerde yumurta tüketiminin kan kolesterolünü olumsuz etkilemediğini gösteriyor.

Gerçek: Günde 1-2 yumurta tüketimi sağlıklı bireyler için uygundur.

11. “Sadece salata yiyerek zayıflanır.” – YANLIŞ

Tek tip beslenme yetersiz besin alımına neden olur. Salatalar lif ve vitamin açısından zengindir ancak protein ve yağ eksikliği metabolizmayı yavaşlatabilir.

Gerçek: Dengeli bir tabak, (protein + sağlıklı yağ + karbonhidrat + lif) sağlıklı kilo kaybı için gereklidir.

12. “Şekersiz ürünler tamamen sağlıklıdır.” – YANLIŞ

Şekersiz yazan ürünlerde yapay tatlandırıcılar veya fazla miktarda yağ/sodyum bulunabilir. Etiket okumak bu noktada çok önemlidir.

Gerçek: Şekersiz etiketli ürünler her zaman masum değildir. İçeriği mutlaka kontrol edilmelidir.

13. “Bitkisel her şey sağlıklıdır.” – YANLIŞ

Doğal veya bitkisel ibareleri otomatik olarak sağlıklı anlamına gelmez. Bitkisel ürünlerde de katkı maddesi, koruyucu veya yüksek kalori olabilir.

Gerçek: Doğallık veya bitkisellik, içerik açısından kontrolsüz tüketim hakkı tanımaz.

  Beslenme bireysel bir konudur ve genel kurallar olsa da herkesin ihtiyaçları farklıdır. Popüler diyetlere, moda gıdalara veya influencer önerilerine körü körüne uymak yerine, bilimsel temelli, dengeli ve sürdürülebilir beslenme alışkanlıkları kazanmak çok daha sağlıklıdır. Sağlıklı beslenmenin anahtarı denge, ölçü ve bilinçli tercihlerdir.